“Nee, ik ga Mia niet spelen, nee.”

Een staalfabriek naar de kloten. In die van ons aan het kanaal werken er 6.000 mensen. Ik herhaal: mensen. Appartementen, huizen, wijken, een kunstschool, het theater van Marioepol. Na Sarajevo en Aleppo alweer humanitair leed gebracht als in een televisieserie. Ik herhaal: humanitair. Iets met mensen. Ik herhaal: mensen.

Wat voor een eer vindt een leider, een natie, een volk, in dergelijke ‘prestaties’? Ik loop er al 25 dagen niet goed van, zo lang is die ‘strijd om eer’ al bezig. Druk op de knop en honderdduizenden levens naar de zak. Het was Vic van de De Koperen Leeuw die me attendeerde op het belang van theater. Die Koperen Leeuw kan je percipiëren als een aftands zaaltje waar men de hoogdagen van de afgebroken De Gouden Leeuw tracht te rekken.

Je kan De Koperen Leeuw ook gewoon ‘de ziel en het geweten van Eeklo’ noemen. Die houten theaterstoeltjes, die bar, dat vele vrijwilligerswerk, die goesting die er aan de muren kleeft. De Gouden Leeuw is destijds niet gebombardeerd, maar de mensen die hem hebben afgebroken weten ook niet veel van eer en hoe eer te behalen voor het nageslacht. Ze dachten alleen aan geld. Op dat vlak zijn ze maar een hesp beter dan die psychopaat die zich ergens in een kasteel tussen Sint-Petersburg en Moskou schuil houdt en met een handvol ‘vrienden’ de hele wereld terroriseert. Breek niet af. Bouw op.

Vul de klak

Daar, op die veredelde bierbakken van een Eekloos goestendoenderstheater om trots op te zijn, kon ik even wegdromen bij de verhalen van Goes & Goes over mensen. Ik herhaal: mensen. Ook niet allemaal koek en ei, wat Michel Goessens daar ten berde brengt: beffen en hoereren op de biljarttafel van een marginaal café, indiaantje spelen in de bossen met een echtgenote thuis in de diepvries in zakjes van een kilo, snoepen en sigaretten stelen bij een arme man met schurft, scheidingen die faliekant aflopen, vrouwen die hun man mollen en dan bij Vermassen gaan aankloppen, de verpleger die de euthanasie te veel pleegde. De meeste van die liedjes en zelfs zijn grapjes er tussen heb ik al vele malen mogen aanhoren. En telkens opnieuw lig ik dubbel van het lachen. Omdat het écht is. Over mensen gaat. Ik herhaal: mensen. Er zaten er zelfs in de zaal, van die mensen uit zijn verhalen.

Voor mij was dit niet nieuw. Ik weet al sinds mijn 16^de wat voor een talent Michel Goessens is. Hij is misschien wel de reden waarom ik zelf liedjes tracht te brouwen. De Heer moet zijn getal hebben. Wat wel telkens nieuw is: de uitvoering. Ook daar is hij een meester in. Inspelen op de omstandigheden. Een licht beschonken Marie-Jeanne die plots op het podium staat om de klak te vullen. Of dat ene zinnetje als antwoord op een evidente vraag in de zaal: “Nee, ik ga Mia niet spelen, nee.”

Onder de wapens roepen

Maar genoeg over Goes 1. Zal ik het nog even over Goes 2 hebben? Als ik in een band speel, ben ik een bijna bezeten bewaker van de song, de ziel van de song. Iedereen, van drummer tot violist en klarinettenspeler,  mag prutsen en experimenteren zoveel hij wil, maar de song moet er baat bij hebben. Het lied moet vooruit. Het verhaal moet verteld worden. Breek niet af. Bouw op. Natan Goessens kan dat als geen ander. Hij schittert in de ogenschijnlijke eenvoud waarmee hij, als drummer (en dat is niet evident), de songs van zijn ouwe heer nog eens opwaardeert tot pareltjes die binnen driehonderd jaar in het Goestenmuseum in Sleidinge te horen zullen zijn. En hij, Natan, zal er als ‘Pieter Brueghel de Jongere’ beschouwd worden. Het genie.

Natan prutst niet. Nooit. Alles klopt. Zelfs in volle improvisatie voegt hij met dodelijke precisie de juiste toets toe aan het lied en het concert. Ik verkoop als Faust mijn ziel voor één moment op het podium met zo’n muzikant! Een jonge gast, zeggen wij dan. Hij toert met een Amerikaanse blueslegende die al gauw had gezien wat in Natan schuilt. In Oekraïne en Rusland zouden ze zo’n jongen onder de wapens roepen. Een mens met grandioos veel talent zou er moeten sneuvelen in een zinloze oorlog zonder eer, voor de indianenspelletjes van een crapuul met te veel macht. Ik bid tegenwoordig elke dag dat de mens het uiteindelijk haalt van de grootheidswaanzin. En zingen gaan we blijven doen, Goes en Goes. De ene op zijn drum, de andere op zijn luit en, wie weet, nog een andere op zijn fluit. Oma Betty en opa Fernand zagen dat het schoon was.

Joris De Wildeman (The Shakers): “Goesting is het toverwoord”

Het predikaat ‘Wereldberoemd in Gent’ is uitgevonden voor The Shakers, rockabilly uit Sleidinge. Ondertussen wellicht honderd jaar bezig, vast meubilair op de Gentse Feesten en nog altijd vol enthousiasme. Er zijn ondertussen al dertig muzikanten die zich officieel gedurende de geschiedenis ‘Shaker’ mogen noemen. Alleen bassist Carlos Meiresonne en frontman Joris De Wildeman overleefden elke bezettingswijziging. En laat Joris De Wildeman nu één van mijn lokale helden zijn. Streekgeschiedenis pur sang. In zijn torenhuis in de Sleidingse Weststraat tracht Joris me elk detail van de Shakersgeschiedenis aan de hand van archiefmateriaal diets te maken. Maar daarvoor ben ik niet gekomen. Ik zoek de weg naar zijn hart. Ik zeg het hem ook. Joris wordt er zelfs even stil van en dat ben ik van de brave man niet gewoon. Joris is doorgaans één vat energie. We slurpen gezellig wat koffie.

Theater

Hier, op deze benedenverdieping, gingen in een vorig leven toneelrepetities door. Joris is in dit huis grootgebracht. Cultuur werd er met de paplepel ingegoten ten huize Wildeman. “Er waren inderdaad wel wat voortekenen”, moet Joris toegeven. “De familie De Wildeman mag zich een theaterfamilie noemen. En langs moeders kant klopt het muzikale hart. De fanfare zit in mijn genen. Wat je noemt een ‘cultureel midden’. Het stond dan ook in de sterren geschreven dat ik rock ’n roller zou gaan worden, want laat rock’n roll zich nu op de dunne koord tussen muziek en theater bewegen.” Als veertienjarige ging de piepjonge Joris op kamp naar Melchtal in Zwitserland met de Christelijke Mutualiteiten. Eén van die vele honderdduizenden jonge Vlamingen die zo het eerst de bergen leerden kennen. “Precies op dat kamp heb ik een prijs gewonnen met mijn a capellaversie van ‘Mijnheer de president’, een nummer van Boudewijn De Groot. In 1967.” Schuchter lachje. “Toen ik 16 jaar was, sprong ik bij in het secretariaat van de fanclub van de progressieve rockgroep The Invocation. Ik mocht een beetje meehelpen met hun manager Tony Van Parys.” De oud-minister? Joris knikt. Mijn klomp breekt. En even hoor ik het donderen in Keulen want de laatste naam die ik in een boek over rock’n roll verwacht is Tony Van Parys, eerlijk gezegd. “The Invocation was super. Gevormd rond Sleidingenaar Marc Bracke en met Boudewijn Creëlle, Walter Meirsschaut, Guido Martens en Frank De Bock. Hun sound neigde naar Cream en Deep Purple. Ze speelden nog in het voorprogramma van The Cats en Wallace Collection”

The Climax

En Joris zou Joris niet zijn, wou hij niet zelf op de planken springen om zich volledig te geven. “Wel, die frank is toch vrij laat gevallen”, vertelt Joris. “In 1976 doen we met enkele Sleidingse Chiroleiders mee aan een soort Canzonissima. Deze wedstrijd werd georganiseerd in het Jeugdhuis van Sleidinge, dat toen op volle toeren draaide. Wij wilden een soort parodie brengen, tussen smartlap en rock’n roll. We lieten ons inspireren door het Luk Tegenbos Ensemble en door Vuile Mong & De Vieze Gasten. The Climax heette dat gelegenheidsgroepje, naar The Climax Blues Band die we nog hadden bezig gezien op Jazz Bilzen. The Climax dat was ik, Paul Verstraeten, John Van Leeuwen, Ivan Candaele en Fred Candaele.” Paul Verstraeten is me bekend. Broer van Cats in the Attic-drummer Jan Verstraeten. Paul heeft later vele jaren samengespeeld met zijn andere broer Ignace Verstraeten en Marc Bracke bij Irish Taxi en AB Nono. Jan heeft als drummer heel veel opgestoken van Ignace destijds. En Ignace is ook één van die 30 muzikanten die zich ‘Shaker’ hebben mogen noemen. De wereld is klein? En Joris gaat onverschrokken verder met zijn verhaal. “We hadden alles nogal theatraal verpakt. Er werd dwarsfluit gespeeld, melodica op een stofzuiger en zo van die gekke dingen. De teksten waren lichtjes geflipt. Maar we hebben het helaas niet lang uitgehouden. Ik wou dat theatrale en geflipte verder uitdiepen. De andere jongens wilden eerder het serieuze werk, wat dan tot eerst ’t Klokhuis, dan Irish Taxi en later AB Nono heeft geleid.”

‘t Saluutjen

We komen in de buurt van de stichting van The Shakers. “In die dagen had je ook een band Eclips in Sleidinge. In 1979 organiseert het Jeugdhuis een avond met de naam ‘Driemaster kiest Rocksop’. Op de affiche staat Eclips, ’t Klokhuis en een éénmalige reünie van The Climax. Eclips lag toen al op apegapen. En toen hebben we het idee opgevat om ruige rockabilly rock te gaan spelen. Een half jaar voor de doorbraaksingle ‘Crazy little thing called love’ van The Stray Cats en ook een hele tijd voor onze Gentse collega’s The Mudgang. Er hing iets in de lucht zeker? Het is mijn vrouw Mie die de naam The Shakers heeft bedacht. Onze bezetting: ikzelf, Carlos Meiresonne, Stefan Lybaert, Henk Ottoy en Philip Causyn. Het was het jaar dat ik trouwde. Ik was 26 jaar. Lut Maes heeft onze kostuums gemaakt. En het was echt bedoeld als ‘pastiche’, met een vette knipoog naar de fifties en de vetkuiven. Wisten wij veel dat dit ooit nog eens opnieuw ‘hip’ zou worden. Het was in volle punkperiode. Onze aanvankelijke parodie is na al die jaren ‘serious business’ geworden. Het parodiërende is verdwenen en nu kiezen we resoluut voor de echte ambiance rock’n soul van tussen ’60 en ’80.” The Shakers speelden hun eerste optreden in ’t Saluutjen in Assenede. En de rest is geschiedenis.

Chuck Berry en Carl Perkins

We surfen even door de indianenverhalen van The Shakers. “We hebben eigenlijk al meteen enkele hoogtepunten op ons conto geschreven”, vertelt Joris. “We deden het voorprogramma van Carl Perkins en van Chuck Berry. Toch twee grootheden in ons genre. Chuck Berry was onbereikbaar tijdens zijn optreden in Aalst. Hij zat verschanst in zijn kleedkamer. Maar ik ben er toch in geslaagd zijn pad te kruisen en een fotograaf heeft dat beeld geregistreerd. Ik ben daar wel fier op. Naar verluidt, had hij op dat moment zijn gage van één miljoen frank op zak. Maar ik ga cru zijn. Zijn optreden zelf was niet zo goed. Zijn gitaar viel uit zijn handen.” Luide lach. “Carl Perkins, dat was dan weer in Aalter, in de brandweerkazerne. Hij zat dan weer in een VIP-bus alleen. Ook hem zijn we gaan opzoeken. Maar veel zeggen die mannen niet, hoor.” Een ander avontuur was dat van de single in Rotterdam. Joris is beduveld om de videobeelden te tonen die daarover nog bestaan. “We hadden ons net versterkt met toetsenist Luc Geerinckx”, vertelt Joris. “Ik denk dat de kracht van The Shakers er uit bestaat om met de regelmaat van de klok een groot project aan te vatten om het allemaal een beetje boeiend te houden. De single met A-kant Barockin‘ en B-kant Drop me a line was zo’n eerste project. Daarna volgden het tienjarig bestaan in ’t Saluutjen, de elpee Live at Home I en de CD’s Live at Home II en Live at Home III.” Ondertussen verzamelden The Shakers ook hun gehele geschiedenis bij elkaar, helemaal in de filosofie van Joris. “Ik gooi niets weg. Ik probeer zoveel mogelijk over Sleidinge en dus ook over The Shakers bij te houden voor het nageslacht.”

Kosovo

“De meest memorabele momenten waren onze uitstappen naar het buitenland. Zo traden we op in Oostenrijk in een skihotel. En in Hongarije speelden we twee keer. De eerste keer op uitnodiging van een Sleidingenaar die er woonde.” Mijn kozijn Hendrik. “Een tweede keer bij de toetreding van Hongarije tot de Euro. Een memorabel concert voor vele duizenden mensen. En wat me nog het meeste bijgebleven is: onze reis naar Kosovo om op te treden voor de Belgische troepen daar. Hallucinant was die tocht. Eerst met de C-130 naar Pristina. En dan door bezettingsgebied, in konvooi. We waren door omstandigheden een stuk te laat. En die soldaten waren echt vol ongeduld op ons aan het wachten. We hebben het dak van die hangar gespeeld. Waanzin.”
Joris kijkt tevreden terug. “The Shakers is een pad vol hoogtepunten, vind ik zelf. Eén keer werden we in ons hart getroffen. Toen onze toenmalige toetsenist Raf Meire bij een ongeluk met een privé-vliegtuig om het leven kwam. Nota bene knal voor ons 25-jarig bestaan. Toen is er dagenlang gehuild. Ik wist echt niet meer waar in of waar uit. Raf was een viertal jaar bij ons en één van mijn grote muzikale jeugdhelden. Hij had nog bij Pentopus gespeeld, zo’n groep uit de streek waar ik echt naar opkeek. Een klassekerel. We hebben heel hard getwijfeld of we ons feestconcert in Cultuurcentrum Stroming dan wel moesten laten doorgaan. Uiteindelijk hebben we er één grote tribute aan Raf van gemaakt. Maar zijn dood was wel een dieptepunt. Het enige dieptepunt van The Shakers, wat mij betreft. Zwaar om te verwerken.”

De Fieste

The Shakers zijn voor eeuwig en drie dagen verbonden aan de Gentse Feesten. “In 1983 speelden we er voor de eerste keer, op de Hooiaard. Toen één van de kleinere pleinen van de Feesten. Sindsdien hebben we geen editie meer overgeslagen. Ik werkte voor De Gentenaar en dat bracht natuurlijk mee dat ‘de Fieste’ mijn biotoop werden en en gebleven zijn. Maar we hebben het niet meer moeten vragen. Sindsdien hebben we alle podia gedaan: groot podium Sint-Jacobs, Korenmarkt, rocktent Sint-Jacobs, Groentenmarkt, noem maar op. We behoorden jarenlang tot het gild van Gentse groepen die bij wijze van spreken een abonnement hadden op de Gentse Feesten: Gorky, Zep Zupiler & De Ziboelateurs, The Vipers. Pas op, Gent heeft een kritisch publiek. Maar blijkbaar werden we wel gesmaakt. En Gentse Feesten, dat is echt rock’n roll. Ooit stonden we in de grote tent op Sint-Jacobs geboekt om vier uur ’s morgens. Op dinsdagmorgen. Bomvolle tent, meer dan duizend kijklustigen nog.” Dag van de lege portemonees. “Om zeven uur, bij klaarlichte dag, stond het publiek nog te schreeuwen om meer. Dat heeft dan wel geleid tot een akkefietje met de geluidsman voor wie het na tien dagen Gentse Feesten wel even genoeg was. Hij ging werkelijk uit zijn dak van woede. Als onze drummer Stefan Lehoucq deze anekdote vertelt, moet je onder de grond van het lachen.” Spinal tap. “Maar op zich is het ongelofelijk dat je zoiets kunt meemaken. Daarvoor doe je het toch? Goesting is het toverwoord. Zolang er goesting is, doe ik voort.”

Naschrift: ter nagedachtenis. Joris overleed in 2017 en liet een grote creatieve leemte na. Veel projecten die nu nog uit de grond rijzen, dragen zijn stempel of werden ooit door hem geïnitieerd. Wij missen hem.

(uit het boek ‘Cirque Constance’s Rock ‘n’ roll Niemandsland’, 2012, tekst Bart Van Damme, productie Tim Bottelberghe, artwork Jos Notteboom, fotografie Dominiek Claeys, eindredactie Pablo Smet)

Luc De Vos: “Je moet niet verkalmen, je moet ver’woesten’.”

Ter nagedachtenis…

Op zondag 17 juni 2012 krijgt Cirque Constance 17 bands op zes podia om de N9 te ondersteunen. 4N9. Vzw Driewerf Hoera is bijna vzw Driewerf Bye Bye. Ik weet niet of die actie 4N9 daarbij geholpen heeft, maar de N9 kreeg uiteindelijk toch zijn subsidies een week later. Wij spelen in De Blauwe Maan in Kaprijke. Ik stuur bijna achteloos een mailtje naar Luc De Vos om eens, for old times’ sake, te komen kijken. Daar zit hij dan aan de toog. Met een koffietje. Ik zo fier als een gieter. Hij, met uitgestreken gezicht: “Bart, je hebt me toch een beetje teleurgesteld. Je lag pas na het derde nummer op de grond te krawietelen. Je moet niet verkalmen, maar nog verwoesten.” Ik straal. Die woensdag gaan Dominiek en ik bij hem thuis in Gent voor het interview en de fotosessie. De afspraak was al gemaakt. Maar het kon al niet meer stuk.

De hippies

“Kom binnen, jongens. Het is Bart zeker?” Ja, en dit is Dominiek de fotograaf. We starten het interview in de keuken, maar zoon Bruno en het buurvriendje zetten net de speelkamer op stelten en we voelen ons verplicht de rust van het stadstuintje op te zoeken. “Man, die klootzakken maken nogal lawaai”, klinkt het. Een lach op zijn gezicht. Vos is in vorm. Laat dat duidelijk zijn. We gaan meteen op zoek naar het moment dat hij wist dat muziek en performen centraal zou staan in zijn leven. “Niet de eerste keer dat ik die vraag krijg. Maar dat was wel al heel vroeg. In mijn kleutertijd. 1969.” Topjaar. Voor de wijn. En ook de kinderen die toen geboren werden, kunnen er mee door. “Je kent het wel. Die eerste zwart-wit televisie. Ik stond daar als heel klein kind verbouwereerd naar te staren. Naar die hippies. En die popmuzikanten. Ik, de vijfjarige kleuter, met mijn plastieken kamionnetje in de hand.” Zoals hij het vertelt, lijkt het wel een liedje van Gorki.

Veronica komt naar je toe

“Ik vond dat zo ‘wijs’. De hele lagere school lang keek ik naar Toppop en Radio Veronica. Dit lijkt wel de middeleeuwen zeker? Ik word er vijftig dit jaar. Neen, serieus, ik wist toen al dat ik ook zoiets wou doen. Ik zocht maten om een groep mee te starten. Ik wou popmuzikant worden en op achttienjarige leeftijd speelde ik al in een band. Illusieloos, hoor. Ik had toen niet het idee om ermee door te breken. Dat heeft toen nog tien jaar geduurd. Maar ik meende het wel. Ik speelde heel veel op mijn gitaar. ‘Tsjinke Tsjanken’ zoals ze dat in Wippelgem zeggen. Ik was mijn skills aan het ontwikkelen. Alle respect voor de duizenden die ook ooit in een band speelden en niet doorbraken. Maar ik wilde het zo hard, dat het ook gelukt is. Ik was overtuigd van mezelf. Toen al.”

Die laatste dans

Wat is er dan zo belangrijk bij het ontwikkelen van talent? “Een vraag die me nog niet is gesteld.” Glimlach. “Het graag doen. Hard werken. Al is dat bijna hetzelfde. Als je iets graag doet, doe je het veel en werk je dus hard. Luisteren en lezen is ook belangrijk. Ik heb een heel brede culturele belangstelling. Altijd veel platen gekocht. Ik ben een fan van de radio. Ik luister naar Stubru, maar ook naar Klara. En hier in Gent vaak naar UrGent, radiozender voor Gentse studenten. Heerlijke muziek draaien die. Ik laat me onbewust beïnvloeden. En ik zuig op als een spons. Ik ga veel gaan wandelen. Veel gaan bekijken. Groepjes, kunstenaars. Het interesseert me allemaal. En ik erger me ook niet te veel. Dat is misschien wel een belangrijk geheim. Ik kan naar Willy Sommers luisteren en het machtig vinden .” Anja, die laatste dans moet je mij nog schenken. “Precies, onze eerste single verwijst naar de zangeres Anja die in 1968 nog een hit had met ‘Die laatste dans moet je mij nog schenken’.” Hij begint de sixties hit voor te zingen. “Een typisch voorbeeld van beïnvloeding in mijn werk”, klinkt het.

De kleine Gentse podia

We schakelen over naar de wonderjaren. “De kleine Gentse podia en de jeugdhuizen rond Gent zijn voor mij een belangrijke leerschool geweest. De Houla Balou, The Cover, Frontline, noem maar op. Het was ook de periode van de Zes Van Gent. Als je twee man en een paardenkop kunt ‘onderhouden’, dan kan je het met vijfhonderd man ook. ‘Onderhouden’. Entertainment. Het Engels heeft daar een schitterende term voor. Als je dan zo’n zaaltje in Ertvelde of Waarschoot wilt inpakken, dan moet je voor ambiance zorgen en fantastische liedjes spelen. Dat is het geheim. Iemand die doet wat ik doe, is een aandachtsjunk. Sowieso. Je schrijft voor 50% een nummer voor jezelf. Die andere 50% is communicatie.” Hou van me? “Precies.” Met de Zes Van Gent staat een generatie muzikanten op in Gent. Een scene. “Ik ben opgegroeid in de jaren zeventig. In Gent was er niks. De eerste optredens in de Vooruit dateren van 1982. Je had wel Chirofuiven. Maar dat was huilen met de pet op. Vanaf eind de jaren tachtig kwam daar verandering in. En nu zitten we met onze muzikanten overal ter wereld. Netsky en Gotye die maken nummers op hun slaapkamer en veroveren de hele aardbol. Er is veel veranderd, hoor. En met de Zes Van Gent waren wij een beetje de eerste generatie die de Gentse motor in gang heeft gezet.” De Zes Van Gent waren Les Charmeurs (uit Evergem-Belzele), Gorky (nog met ypsilon), The Pink Flowers (met Bruno Deneckere), The Laroids (met Armand Bourgougnie), De Candy Dates en De Vrienden van Lieven Tavernier (rond Koen Wostyn).

Mia

Is Mia nu het beste nummer dat hij ooit schreef? “Ik heb ondertussen zo’n 200 nummers opgenomen. Die liedjes zijn mijn kinderen. Soms denk ik wel eens dat ik enkele van die nummers eens opnieuw moet opnemen en een andere wending geven. Ik heb soms het gevoel van een gemiste kans. Maar als ik heel eerlijk ben, is het beste nummer voor mij datgene wat ik laatst op plaat bracht. De nieuwe nummers doe ik het liefste. Een nummer tot stand brengen, is een heel aangenaam gevoel. Dat komt ook niet op één, twee, drie. Dat groeit tijdens repetities en als het ‘af’ is, ben ik er ook verliefd op. Het liedje ‘Mia’ is een eigen leven gaan leiden. Dat was onvoorspelbaar. We namen het op maar het was geen single. Tijdens de eerste concertreeks waar we het nummer speelden, werd het wel woordelijk meegezongen. Dan voel je dat zo’n nummer toch is blijven plakken bij de mensen. Toen me in 1995 gemeld werd dat er een nummer van ons in de Top 100 Aller Tijden stond, dacht ik aan ‘Lieve Kleine Piranha’. Het bleek Mia te zijn. Fans gaven hun topdrie door aan Studio Brussel met op één het nummer One van Metallica, met het nummer Suds ’n Soda van dEUS en met Mia van ons. Dat vond ik te gek voor woorden. Zo’n zacht nummer tussen harde rock. Heel eigenaardig was dat.”

De perfecte popsong

“Ik heb deze week nog een discussie gehad met mijn vrouw Sandra over wat je nu een perfecte popsong is”, vertelt Luc. “Ik zal een voorbeeld geven: ‘Time tot pretend’ van MGMT. Dat is voor mij de perfecte popsong. Dat zit leuk in elkaar. De tekst doet er niet doe. Maar je voelt vreugde en humor. En het nummer start met een catchy lijn. Een ‘hook’ zoals wij dat noemen. Da’s de perfecte popsong. ‘Penny Lane’. Of ‘Daydream Believer’. The Monkees. Machtig. Het moet ook altijd een heel zomers gevoel geven. Een gevoel waar je beter van wordt.”

Vos ken ik al lang. Ik was getuige van ‘zijn’ Rockrallyfinale in 1990. Op het einde van de set gooide hij zijn gitaar hoog in de lucht en kon ze pas ternauwernood redden van de ondergang. Toen wist ik dat hij een hele grote zou worden. Luc De Vos en Wippelgem. Hij heeft een tweeledige relatie met de streek waar hij opgroeide. Hij doet er vaak lacherig over. Maar hij kan ook zo ontroerend lyrisch zijn. “Ik ben geboren in Gent. Opgegroeid in Wippelgem. Op mijn twaalfde naar Gent op internaat gegaan. En eigenlijk nooit meer de stad losgelaten. Maar ik ben een jongen van een kanaaldorp. Wippelgem, een dorp zoals Ertvelde, Rieme, Langerbrugge, Doornzele.” Het wordt stil. “Iedereen in mijn klas was zoon van een werkmens”, vertelt Luc. “Van de eerste tot de laatste ging zijn brood verdienen een drietal kilometer verder in de grote bedrijven van de haven. Mijn vader ook. Hij werkte bij Sadaci. Zo’n draak van een fabriek op de grens met Evergem. Ben er nooit in geweest. Mijn vader stierf op zijn 59^ste. Ik was toen acht jaar. Ik groeide op in een groot katholiek arbeidersgezin. In een zeer beschermde omgeving. Dat heeft me geleerd om in mijn liedjes positieve zaken te belichten. Die achtergrond, Wippelgem, vind je zeker in mijn werk terug.

U2 in Deinze

“Maar diep in mijn hart ben ik een stadsmens. Op mijn twaalf jaar ontnomen aan die toen nog zeer landelijke omgeving. Maar als ik er nu kom, denk ik altijd: ‘den buiten is weg’. Alleen verkavelingen. Nee, voor mij is de stad de oplossing. Ik zie dat Gent vol komt wonen met West-Vlamingen die ‘den buiten’ ontvluchten. Ik juich dat toe. De stad moet groeien.” Je weet nooit wanneer je hem vast hebt. Zijn songs stralen van naïeve positiviteit. Tegelijk doen ze tasten naar het diepste buideltje in je hart. Je hoort weemoed, verdriet maar ook veel bitterzoete humor. En de spons blijft al die invoeden opzuigen. “Ik ben een echte Rockrallyfanaat. Ik volg zowat alle preselecties. Hier ook in Gent doe ik niets liever dan jonge groepjes spotten in de Video of de Kinky Star. Je weet maar nooit of de nieuwe U2 staat op de planken. Of het nieuwe dEUS. Of The Beatles uit Limburg. Een nooit stoppende ontdekkingstocht. Ik heb trouwens U2 als onbekend groepje nog gezien in de Brielpoort in Deinze. De tournee ‘October’. Zulke ontdekkingen, daar doe je het toch voor?”

Terug thuis

Ik kom thuis en vind een mail in mijn box. Cirque Constance. Of ik Pornorama ken? Het vroegere Dr. Pepper Family. Uit Gent, met muzikanten uit Assenede. Ik zoek het gelijk op. Geniaal. Of ik ze ook wil interviewen? Ik zou wel willen, maar Vos is porno genoeg. Het boek nadert zijn einde. Maar inderdaad, zoals Pornorama nu gensters begint te slaan, stond Luc De Vos mee aan de wieg van een Gentse generatie. Een Gentse scene. En ik ben zo blij dat ik het als verre observator mocht meemaken. Ik heb het nieuwe U2 gezien in Gent. Verschillende keren zelfs: Gorki, Arid, Soapstone, The Pink Flowers, Kremlin Cowboys… En nu Pornorama, The Van Jets, Das Pop, … Allemaal kerels met verschrikkelijk veel talent die ik in mijn achtertuin wist beginnen. Maar heel eerlijk, Luc De Vos was toch één van de merkwaardigste van dat legioen merkwaardigen. Dat verandert niet.

Naschrift: ter nagedachtenis. Luc overleed in november 2014 en heel Vlaanderen rouwt nog steeds om dit tragische verlies. Zijn artistieke erfenis is prachtig. Blijf luisteren naar zijn liederen!

(uit het boek ‘Cirque Constance’s Rock ‘n’ roll Niemandsland’, 2012, tekst Bart Van Damme, productie Tim Bottelberghe, artwork Jos Notteboom, fotografie Dominiek Claeys, eindredacti e Pablo Smet)

“Geen harmonie als het klikken zonder botsen is”

Geen vrede zonder een heel klein beetje oorlog, zingt Meuris al eeuwen. Met Georges en Walter moet Peetjens oogappel Margriet Van Renterghem één van de weinigen geweest zijn die nog van het bestaan van Hilda von Siegesar afwist na de oorlog. Hilda, de onechte dochter van Harald, die uiteindelijk ook zijn erfenis kon claimen, zijn geestelijk erfgoed zowel als zijn centjes. Margriet had nog de wieg geduwd van Arsène Van Damme en heel zeker die van Hilda von Siegesar. Als tiener kon deze jonge madam al eens een knipoog of een centje bijverdienen door eens op de kinderen van buren in de Weststraat te letten. Als jong kind had ze geen idee van de dorpsintrige die schuilging achter de onschuld van een baby in de wieg. Later zouden verhalen mythes en sagen worden en kreeg Margriet als volwassen vrouw lucht van wie Hilda werkelijk was. Dat kind dat toen niet de naam von Siegesar droeg, maar wel de voornaam Hilda. Dat kind ontmoette Margriet op een zomerse dag ergens tijdens de jaren zeventig in Marche-en-Famenne waar houtzagerij Cornelis bossen kocht en waarmee ze als stammoeder en boekhoudster dus rechtstreeks in contact kwam.

Poolse edelman

In een dorpje vlakbij Marche, Heure, had een familie een pied-à-terre om zaken te kunnen doen met de lokale boshandelaars. Monsieur Liégeois regelde er de zaken en regelmatig ter plaatse gaan, bevorderde welvaart en vooruitgang. Het China van toen lag in de Ardennen voor de Vlaamse zakenvrouw. In Marche-en-Famenne was een vrouw het dialect van de familie opgevallen. En in een intiem gesprek tussen nonkels en tantes viel het woord Weststroade waarop Hilda als wildvreemde voorbijganger had ingepikt. Het leidde tot een gesprek over Sleidinge en haar verleden. Over Harald von Siegesar. Over het huis met de toren. En nu wil toeval dat Hilda von Siegesar al enkele jaren getrouwd was met een Poolse edelman en woonde in Rue de Givet in Heure. Recht tegenover de pied-à-terre van de familie Cornelis-Van Renterghem, tussen de dorpjes Netinne en Baillonville. Toeval bestaat niet. Of toch? In ieder geval volgden regelmatig ontmoetingen tussen Margriet en Hilda. Het moeizame opzoekingswerk van Walter Verplaetse om meer over de Von Siegesars te weten, werd daar tijdens gezellige salonontmoetingen teniet gedaan. Margriet Van Renterghem wist alles. Maar niemand zou ooit inzage krijgen in deze geheimen. In Hilda’s zwerftocht door Europa en haar getormenteerde ziel, gekwetst door een oorlog die ze niet meemaakte en een andere oorlog die ze aan den lijve moest ondervinden. En quasi alle andere conflicten die sinds Churchill ons continent teisterden. Want als Hilda reisde, vond ze geweld op haar pad. En Margriet Van Renterghem nam als luisteraar van sterke verhalen dit allemaal mee in het graf.

Margriet, dochter van peetjen uit de States

Peetjen Van Renterghem vertelt. “Jij hebt een muil om kak op te sorteren.” Ze keken weeral in mijn richting. Omdat ik als enige op de wereld Miele ben blijven geloven. Ik ken Miele. Dat is geen moordenaar. En dat komt nu uit! Er is Godverdomme alweer een oorlog moeten overgaan. Maar zo dachten ze er in mijn dorp Sleidinge niet over, in 1925. Iedereen geloofde dat Miele haar vermoord had, dat poppemieke die de kop van al die jonge gasten zot maakte. Juist getrouwd was ze, Zulma. Maar in de fabriek zag het er anders uit. Tussen de vier muren van een weverij. Wat wil je? 21 jaar en in de jaren van hoop na de oorlog, een andere tijd dan de miserie die wij moesten trotseren in het jaar nul. Allez, ik ga dat kind nu niet afbreken en ik versta dat een gezonde vent zot is van parmantig vooruitstekende borstjes die door het bloesje prikken. En van een uitdagende lach waar je dagen later nog over fantaseert in de vroege morgen. Ik versta dat heel goed. Iedereen in onze fabriek Calcutta was zot van dat wijf. En ze draaide elke vent rond haar vinger. Ik vond dat ook een schoon wijveken, die Zulma, al was ze zo oud als mijn dochters. Ik keek ook eens naar haar gat. Waarom daarover liegen?

Nog voor de bisnummers mag je me bijten
Mijn vriendin staat erbij maar ze zal niet kijken
Ik zie het licht in jouw triestige ogen
Kan ik je troosten? Ik wil niets beloven
Want niemand danst, niemand danst, niemand danst met twee

Verklaar je me zalig voor de eerste kus?
Dan loop ik weg voor je mijn lippen lust
Je speelt met gevoelens en dat is niet fijn
Weet je nog hoe wij mannen zijn?

Knop omgedraaid

Maar Miele? Neen, die was altijd met zijn werk bezig. Die zag zulke dingen niet en had zijn knop al lang omgedraaid toen hij omtrent de leeftijd van dat textieldelletje had, vele jaren daarvoor. Miele zat bij Baas Dobbelaere in de zak. Die ging zijn domme smoel niet meer open trekken. Of stoten riskeren. Goudeerlijk was Miele. Een jong meisje vermoorden? Echt niet. En ik geloofde dat een jaar lang, toen hij in de bak zat. En met mijn franke toot kon ik daar niet over zwijgen. Ik ga niet veel op café. Nu ook niet. Ik heb nochtans tijd. Toch, ik blijf daar weg. Maar hoe ging dat in die dagen? Je kwam dan toch eens aan de toog de één of de ander tegen. En dan zei ik het recht af: “Miele? Vanzeleven niet.” En dan keken ze in mijn richting. “Bol het maar weer af, Van Renterghem, ge zijt het gewoon.” En soms kon ik me dan weer eens niet houden, zoals 25 jaar daarvoor. Altijd een beetje opvliegend geweest. Gelijk mijn vader, zeker? En dan gaf ik er één een koek op zijn oog. Om dan snel weer een paar weken uit het zicht te blijven op Sleidinge. Alleen bij de pompiers, daar lieten ze mij gerust. Daar vertrouwden ze mij en zagen ze mij graag. Dat was mijn eiland. En in de fabriek moesten ze ook schone zwijgen, ik wist te veel. Over iedereen… Dacht ik.

Ruiten ingeklopt, einde oorlog

Nu, na twee oorlogen, heb ik minder last van dorpse vooroordelen. Iedereen respecteert mij. Mijn dochters hebben het ver geschopt, zakenvrouwen en goed getrouwd, en mijn zoons zijn harde werkers. Binst den oorlog heb ik niemand een strobreed in de weg gelegd. Integendeel. Ik heb mensen geholpen en ik heb er mijzelf nooit mee op de borst geklopt. Niet gelijk die sossen in dat café op de Motte. Maar wie het moet weten, weet het wel. Dat ik dat gedaan heb. Wat ik niet gedaan heb: mensen hun ruiten ingeklopt en gevels beschilderd na de oorlog. En meisjes hun haar afgesneden of bespuwd. Er zijn er hier zelfs verkracht in ons Heilig Dorp. Veel van die slachtoffers hadden nul komma nul met de zwarten te maken! Smeerlappen. Dat is hier wreed geweest op Sleidinge. Ge moogt dat gerust opschrijven. Dat ik dat gezegd heb.

“Zwijg toch ne keer, Pa!”

Maar van heel dat affaire zijn wij gelukkig met onze familie bespaard gebleven, dat spel van die ‘zwarte’ en die ‘witte’. Ik was niet voor ‘den Duits’, maar ik wou ook geen kloterijen en blinde wraak toen die vervloekte oorlog achter de rug was. Geen lafaardstreken. En ik wist ondertussen al 45 jaar wat massabijeenkomsten en volksfurie allemaal teweeg brengen. Genoeg is genoeg. Elk zijn kot. Elk zijn gezin. Rust laten waar rust is. Zeker als het over de oorlog gaat. Maar in de jaren voor de tweede oorlog, en zeker tijdens de jaren twintig, werd ik dus wel nog altijd met een scheef oog bekeken in het dorp. En al helemaal toen ik Miele zijn kant koos. Ik was de enige. De roeper in de woestijn. Mijn Leonie kon daar kwaad voor zijn. “Moar zwijg toch ne keer, pa!” Ze wou niet dat de kinderen dat hoorden. Daar kon ze zich daar vreselijk in opwinden. Nochtans, anders hadden wij echt nooit ruzie. Leonie is mijn alles. En mijn dochters natuurlijk. Maar als ik gelijk heb, heb ik gelijk. Dan kan ik moeilijk zwijgen. Toen niet en nu niet. Ik ben een koppige ezel. Gelijk mijn vader, zeker? Leonie wachtte dan maar, tot het overwaaide. Ze doet dat nog altijd zo. Twee koppige ezels samen.

Amerika!

En dus keken ze in 1925 in Sleidinge weer in mijn richting. Ik was het al eens op een lopen moeten zetten in ’t dorp. Dat heeft mij tot in Amerika gebracht. Een hele poos ben ik daar geweest. Wat een avontuur was dat. Zal ik het eens van naaldje tot draadje vertellen, hoe ik daar in Amerika terechtgekomen ben?

Het was al in de herfst voor het jaar nul dat er in de fabriek heel wat miserie was. Boel met Baas Dobbelaere. Tot en met. Van een koppige ezel gesproken. Dat had hij van zijn vader, zeker? Nochtans was hij eigenlijk de kwaadste niet. Van de liberalen in de textiel, ook in Gent, Waarschoot en Eeklo, werd gezegd dat ge veel beter af waart om in zo’n fabriek van een Goddeloze te werken. Mij was het eender. Ik wist niets anders. Als kloefkapper had ik te veel concurrentie en de boeren hadden geen geld. Slechte aardappeloogst. De textiel betaalde nog iets of wat. Dus ik mocht starten bij Dobbelaere. Wij werkten op stukprijs. Wat wij weefden, werd per stuk betaald. Maar door de crisis rond het jaar nul kwamen er minder bestellingen binnen. Minder bestellingen betekent minder werk. Minder afgewerkte stukken betekende: minder geld voor ons. De wevers brachten in het geheim zelfs hun kinderen mee om ook te werken, zoveel honger was er bij de textielarbeiders in die dagen. Kinderarbeid was pas afgeschaft. Maar bij ons, zoals in de andere fabrieken, moest er regelmatig eens zo’n jonkie in kleerkast worden verstopt om de controles te vlug af te zijn.

Kinderarbeid

En Baas Dobbelaere? Die was daarvan op de hoogte, ja. Maar toen interpreteerden wij dat als een toegift van hem, dat kinderen ook een centje konden bijverdienen om het gezin te helpen. Bazen waren, op zekere hoogte, ‘heilig’ voor ons. Maar zelfs het laten werken van kinderen was niet genoeg om je boterham te verdienen. Het werkvolk had honger. Ik ook. Maar ik was wel wat gewoon. Ik kwam uit een kloefkappersgezin. Met de eersten die begonnen te zagen in de fabriek was ik totaal niet akkoord. Maar toen tijdens de winter de honger genadeloos toesloeg in Sleidinge, kregen de stakers en grootste lawaaimakers plots veel steun. Ik ging daar als vanzelf in mee. De meeste Calcutta-arbeiders eigenlijk. Behalve die gasten die speelgeld kregen om ons te verklikken. Maar je wist niet altijd wie je kon vertrouwen en wie niet. Als ze van Diermans kwamen, moest ik ze niet. Diermans, de fabriek aan het station, daar zaten wat klootzakken samen. Echt krapuul. Je had daar de sossen zitten, kun je nagaan. Tuig van de richel. Brakgasten, zoals wij dat zeggen.

Sossen

Je wist, ze komen van Diermans en ze moeten bij ons de sossen introduceren. De Internationale Gedachte. Goddelozen, Godverdomme. En die kerels vielen dan nog al bij al mee, achteraf bekeken. Al had Dobbelaere dat heel vlug door. Als het geen échte sossen waren of vuile communisten Godbetert, bleven zulke overlopers van Diermans ‘aan de stoasse’ bij ons voor enkele weken en dan wist je: dat is verdacht, ze kwamen gewoon spioneren in opdracht van de bazen, om al wie kritiek had gewoon buiten te laten pieren en hun plaats in te nemen. Die ‘elementen’ werden in het geheim door het patronaat gesneukeld, geld toegestopt. De fabrieksmuren hadden ogen én oren. En ik ben er altijd in geslaagd om op het werk te luisteren maar niet te veel te zeggen. Spreken is zilver, zwijgen is goud. Je moest je bek houden op de werkvloer, dat was het slimste.

Het jaar nul

Zelfs tijdens de Grote Revolutie zoals wij het noemden, in het jaar nul, was ik zeker niet haantje-de-voorste. Wel integendeel. Ik was nog zo jong, net geen 20. En die oudere mannen in de fabriek zouden niet lang wachten. Een klop op uw façade, daar werd in die tijd niet te lang over nagedacht. En een mes was rap getrokken. Je kon beter voorzichtig zijn.
Onze Miele stond daar als heel jonge kerel boven. Hij was niet direct mee met de stakingsgedachte en hij was als de dood om Baas Dobbelaere iets in de weg te leggen. Hij speelde zelfs in de baas zijn ‘blauwe fanfare’, de Goddeloze Godverdomme. Maar de winter van het jaar nul was er zoals gezegd voor iedereen te veel aan. Mijn collega Miele ging aan de kant van de stakers staan. En toen Miele sprak, luisterde iedereen. Zelfs de oude garde. Mijn kameraad, mijn wijkgenoot. Ik was heimelijk fier op hem. Dat hij met zoveel vuur ‘voor de zaak’ ging. Prachtig. Maar dat was niet zonder gevaar. Smoezelen met Dobbelaere gaf je al gauw het etiket ‘verrader’ bij het werkvolk, babbelen met die van Diermans het etiket ‘onbetrouwbaar’ (je zou zomaar een sos kunnen zijn) in heel het dorp en opkomen voor de rechten van alle arbeiders in de fabriek gaf je bij de bazen het etiket ‘communist’, sowieso. Dan mocht je nog wekelijks de eucharistieviering bijwonen. De pastoor, de koster, de fabrieksbaas, de schoolmeester en alle notabelen van het dorp spuwden jouw naam uit. Je stond in een rijtje met alle brakgasten en ze deelden je zelfs in bij de sossen van Gent! Bij Miele gleed het af zoals water bij een eend. “Het pad van de rechtvaardigheid”, noemde hij het.

Eigen portemonnee eerst

Miele vloog over alle aardse problemen. Als een jonge Griekse god. Door zijn persoonlijkheid. Door zijn welsprekendheid. Hij kon het verdomme goed zeggen. Pas 25 jaar later zou hij het deksel op de neus krijgen. Maar dat wist hij toen niet. Hij werd bewonderd en aanbeden. Door jong en oud. Door de snelste wijven. Hij kreeg de kutjes nat. Miele kaartte de onrechtvaardigheid aan bij de bazen, Miele praatte met de oude garde om hen wat te bedaren, Miele kreeg zijn jonge lotgenoten zo ver om mee te strijden met de oude garde voor meer rechtvaardigheid. In het begin geloofde zelfs baas Dobbelaere in de praatjes van Miele. Tot hij alles liet narekenen door de boekhouder. En toen begon het conflict pas echt. De situatie zat muurvast. Dobbelaere dacht vooral aan zijn eigen portemonnee. De werknemers hadden honger. Veel honger. Tot eind november 1899. De Calcutta-werknemers hadden er genoeg van. Het was het begin van een staking die tot diep in april zou duren. Een sociaal conflict dat het dorp generaties lang zou tekenen en verdelen.

Kaarters

Er is hevig gevochten in Sleidinge, die wintermaanden van het jaar nul. Er waren bijna constant tweeëndertig rijkswachters in het dorp op post om de gemoederen te bedaren. En langs beide kanten werden de gemeenste trucs bovengehaald. Niet alleen werd door de patroons bij de Sleidingse textielconcurrent Diermans gezocht naar stakingbrekers, maar ook collega-textielfabrikanten uit Waarschoot en Eeklo brachten arbeiders aan om de staking in Sleidinge teniet te doen. Dobbelaere had connecties. Veel connecties. Omgekeerd stelden de stakers zich op langsheen de spoorweg om diezelfde ratten te bedreigen. Ze gooiden stenen, er werden messen getrokken, dochters en vrouwen werden belaagd. Er werd gedreigd, gevochten, gezopen, geneukt én verkracht. De stakers kwamen in het geheim samen op het hof van August Criel op Daasdonk en daar werden, van arbeiderszijde, de lakens uitgedeeld. Wie in de fabriek werkte en tegendraads was, had het geweten. Daar werd ook het voedsel voor de gezinnen en arme mensen verdeeld. Er heerste een cultuur van angst. Je was bang om in het dorp rond te lopen. Het was niet de familie Dobbelaere maar de arme man die maandenlang het onderspit moest delven en honger lijden.
Op een zaterdag in februari gebeurde het. Een caféruzie in de Weststraat ontaardt en het morrende volk slaat aan het muiten. De rijkswachters grijpen in en rekenen zelfs op hulp uit Evergem en Gent. Ik, al een tijdje getrouwd maar nog een jonge papa, zit ook in Café ’t Spiegelhof. Ik ging daar regelmatig heen. Om iets te drinken, eens te ontspannen in het weekend maar ook om te helpen. Joris Van Hulle, cafébaas en mijn verre neef, houdt een oogje in het zeil en ik mocht me er veilig voelen. Maar die dag staat heel het dorp in brand, iedereen is kwaad op iedereen. En om God welke reden komen tien Gentse rijkswachters plots ’t Spiegelhof binnen. Tien gewapende dienders en ongeveer vijftig zatte Sleidingenaren, dat is geen goed idee. Hier komen problemen van. Ik hou me van de domme en ik blijf in de buurt van enkele kaarterstafeltjes.

“Gij moet hier weg”

Tot één van die rijkswachters mij herkent. Ik had enkele dagen daarvoor mee betoogd met kameraad Miele. Ik was mijn hevige zelf geweest. Opvliegend. De borsten bol en de vuisten gebald. Ook toen werd er gevochten. En veel geroepen. Over hun moeders die voze hoeren zijn en zo. Dat was die rijkswachter niet vergeten. “Van Renterghem, eens kijken of ge nu zo fel zijt.” Hij was van Evergem en we hadden ook nog een andere openstaande rekening, iets met Leonie van enkele jaren geleden. Ik ga niet in detail treden. En dat kalf slaat dus met zijn geweerkolf in mijn richting. Ik spring weg. De kaarters waren ondertussen braaf tegen de muur gaan staan. Behalve Domien Tichelbaut. Die was rustig blijven zitten. Beetje dronken. Hij was nog de pak kaarten bijeen aan het scharten en had echt geen zin in gedoe. Tichelbaut, boerenknecht, was er zo één die dacht dat als hij deed alsof er niets gebeurd was, er hem niets kon overkomen. Verkeerd gedacht natuurlijk. De geweerkolf van die Evergemse gendarme kwam terecht op de achterkant van Domiens hersenpan. Het bloed spatte overal, tegen de muur. Tichelbaut was op slag dood. Iedereen keek met afgrijzen naar het tafereel. Alleen kozijn Joris Van Hulle reageerde vliegensvlug. “Hier gij”, snokte hij mij bij de mouw. “Kom mee achter de toog. Gij moet hier weg.” In een mum van tijd stond ik in zijn tuintje en stopte hij mij in een berghok, tussen zijn toebak en sigaren. “Blijf hier.”

Gekloot tot over de oren

Die dag werden dertig van mijn werkmakkers op Calcutta gearresteerd en naar De Nieuwe Wandeling in Gent afgevoerd. En ik zat in het toebakkot van Joris Van Hulle. Iedereen zocht mij. De boeren in Sleidinge om op mijn muil te slaan want Tichelbaut was populair, de flikken omdat ik volgens hen de eenendertigste was die achter de tralies thuishoorde en mijn vrouw omdat ze ondertussen alles van horen zeggen had. Ik was gekloot tot over mijn oren.

Mijn verre neef Joris liet mij een nacht zitten in zijn kot. Voor dag en dauw kwam hij het kot binnen. Heel kalm. Hij legde mij van naaldje tot draadje uit, hoe ik te voet in Ruiselede moest geraken. Café New York. Daar moest ik zijn. Een goede dertig kilometer van mijn dorp. Voorbij Aalter zelfs. Hoe Joris dat allemaal wist? Cafébazen horen van alles. En Amerika was de droom van velen in Sleidinge. Het goud hing er aan de muren, als je sommigen mocht geloven. Joris deed toen iets wat heel mijn leven zal bijblijven. Zonder iets te zeggen, stopte hij me geld toe. Veel geld. En hij keek recht in mijn ogen. Ik mocht niet weigeren. We namen geen afscheid.
De volgende dagen zou de rust wat terugkeren in Sleidinge. Baas Dobbelaere kwam met een eerste toegift: een vast daguur voor de arbeiders. En begin maart zou in Café ’t Buisken aan het Vaardeken de eerste Sleidingse afdeling van de Kristelijke weversvakbond ‘Recht en Plicht’ worden opgericht. Maar de details daarover hoorde ik pas maanden later. Er was geen tijd te verliezen. Ik heb ook mijn gezin niet meer gezien. Joris ging Leonie verwittigen, zei hij. Ik verdween als een kat in de nacht. Café New York in Ruiselede, dat was dus geen succes. Ik was daar al vrij vlug al mijn geld kwijt geraakt, had ik dat gewild. Messentrekkers. Schorremorrie, ik heb er geen ander woord voor. Geld verdienen op andermans kap. Mensensmokkelaars, aftroggelaars.

Het ruime sop

Ik ben direct verder gevlucht. Naar de zee, naar Oostende. Met de naïeve gedachte dat ik daar ook wel op een boot zou geraakt zijn. Daar in de stad Oostende heerste veel armoede. Maar wel goudeerlijke mensen, die vissers. Ze kenden de troebelen in Sleidinge, dat had overal in de gazet gestaan en bij alle werkmensen in Vlaanderen liep dat nieuws als een lopend vuurtje . Die arrestaties hadden van de Calcutta-arbeiders bijna nationale helden gemaakt en ook in andere textielsteden als Gent, Verviers, Ronse en Eeklo was de kwestie van de daguren en de stukprijs op de tafel gekomen. Die vissers geloofden mij meteen, dit was nieuws geweest over heel België. Ze geloofden mij op mijn woord, dat ik een gevluchte Calcutta-arbeider was. Ik kon zo maar wat verzinnen ook. Maar ook de dood van Tichelbaut was hen ter ore gekomen. Die dag was er nog iemand vermoord door de rijkswacht, voegden ze er aan toe: Ivo Meire. Ivo kende ik vrij goed. Ook doodgeslagen. Heel erg van geschrokken. Mijn aandeel in de dood van Domien, daar hadden de vissers niets over vernomen. Mijn nauwkeurig verslag had hen blijkbaar vertrouwen gegeven. “Wieder kunnen joen noar Antwerpen voaren”, klonk het. “We moeten toch geirnoars op de Honte gon vangn.” Zij zouden mij op de Westerschelde brengen en me op een vrachtschip loodsen. Dat kostte mij geen frank. Maar ik zou wel moeten werken op de boot. Eerst op hun garnalenschuit én dan op het vrachtschip. Maar van werken is nog nooit iemand doodgegaan. En behalve voor wat pinten en prachtige nachten in de Oostendse Langestraat kon ik van Joris zijn geld zo veel mogelijk afblijven. Weken na het incident in ’t Spiegelhof en na dagen corvee op de Oostendse vissersboot ‘Maria van Vlaenderen’ werd ik ter hoogte van Vlissingen aan boord gehesen op een Hollands vrachtschip naar New York. In plaats van naar Antwerpen meteen naar Amerika, mijn God! Ik moest meteen aan het werk op dat schip: het dek zwabberen, patatten schillen, gerief versleuren om de matrozen te helpen. Hard werk, maar ik werd dagelijks uitbetaald. Meer dan ik op Calcutta verdiende.

Werken op de boot

De eerlijke mensen werken op het water. Diegenen op de boot die ik begreep, de Nederlanders, die kon ik niet aanspreken. Officieren en stuurmannen praten niet met dekzwabbers en de mannen van het vuile werk. Maar het was wel handig om hun instructies meteen te begrijpen. Zo kon je vaak een klap op je kop vermijden. Want die Hollanders lachten er niet mee. Eén kapitale fout en ze zouden je overboord gekieperd hebben ook. Gevaarlijke kerels. Machtswellustelingen.
Dat was bij de matrozen helemaal anders. Daar heerste solidariteit, een beetje zoals bij het werkvolk in de fabriek bij momenten. De taal van die Indiërs, matrozen en mannen van het vuile werk, daar begreep ik geen snars van. Maar de Indiërs hielpen mij wel, op hun manier. Het Nederlands en Belgisch geld konden ze inwisselen voor Amerikaanse dollars bijvoorbeeld. Of voor wat extra eten. Of voor pijptabak. De Indiërs wisten werkelijk alles te regelen op de boot en op de kaaien van de grote wereldhavens. Bankiers. Commerçanten. Gouden kerels. Diepgaande gesprekken hebben we nooit gehad, kon ook moeilijk. Maar er was wederzijds respect. Voor mij was het de allereerste kennismaking met mensen die een andere huidskleur hadden. Maar zij namen mij voor wie ik was, en omgekeerd ook. Dat ben ik sindsdien blijven doen, en dat heeft me geholpen. Zoals tijdens mijn kort verblijf in Amerika waar ik plots tussen de zwarte mensen terecht kwam.
Toen ik de boot af kwam, had ik meer geld dan toen ik er op stapte. En ik had geen angst voor het vreemde. Geel, groen, rood of zwart: niets kon me deren. Alleen het gemis van mijn vrouw en kinderen. Dat knaagde heel hard. Ik had er op dat moment ook geen benul van dat Leonie voor de vierde keer zwanger was. Gelukkig maar, dat ik dat niet wist. Die pijn was niet te harden geweest, en ik had het nu al moeilijk. In de haven van New York botste ik op een man terwijl ik warrig aan het rondkijken was. Het was toch wel een Vlaming zeker, van Zulte. Hij heeft maar weinig woorden met mij gewisseld maar wel één belangrijke zin tegen mij gezegd: “Blijf van de Belgen weg. En ook van de Italianen. Ze gaan je pluimen.” Die boodschap heb ik ter harte genomen. Ik knikte en wandelde verder, de New Yorkse nacht binnen. Met mijn dollars van op de boot kon ik terecht in een slaapzaal met veel zwarte mensen, veel mensen zoals ik, op zoek naar een betere toekomst maar ook naar lekkere warme soep. In de buurt ging ik soms een pintje drinken in een duister café, altijd op dezelfde plek. Ver weg van de Belgen en Italianen. Niet in de buurt van Ellis Island, niet aan de poort van de miserie. Want daar heerste de misdaad. Het was op aangeven van de Indiërs op het Hollandse vrachtschip dat ik op het dok al na enkele uren aangesproken werd. Of ik boten kon helpen lossen? Dat was niet heel ver van waar we aangemeerd waren. Ik had werk. Ik voelde me vrij.

In dat kleine café aan de haven

Eerlijk? Ik ben mijn tijd in New York nooit veel verder gekomen dan die buurt aan de haven waar ik was gearriveerd. De slaapzaal, het werk op de dokken, hetzelfde café met zwarte dokwerkers… en rondhangen in het nabijgelegen postgebouw. Want daar heb ik meteen, bijna dagelijks, brieven op de post gedaan voor Leonie en de kinderen. Ik smeekte hen per brief om over te komen. Na vele dagen hard labeur in de haven kreeg ik antwoord. Ja, ze had mijn brieven gelezen. En ja, ze zou komen. Over de zwangerschap heeft mijn Leonie niets geschreven. Ik stuurde het geld op, al de Belgische franken die ik niet had gewisseld bij de Indiërs.
Weken later kreeg ik op de slaapzaal het bericht dat ze aangekomen was met de Red Star Line uit Antwerpen. Maar al gauw vernam ik dat ze teruggestuurd zou worden vanaf Ellis Island omdat ze zwanger was en de drie kinderen heel ziek waren. Het Beloofde Land had alleen sterke en gezonde mensen nodig. Ik heb zo snel mogelijk alles in het werk gesteld om op Ellis Island te geraken. Dat was niet evident en dat heeft me heel veel geld gekost bij die Italianen, echte smeerlappen. Ik ben Leonie in de armen gevallen en ik heb gezegd: “Het staat mij hier niet aan. We gaan naar huis.” Het arme mensenkwartier op de Red Star Line was quasi leeg bij het terugkeren, in de plaats daarvan werden katoenbalen en kisten vol suiker in de kajuiten gezet. En hier en daar een teruggestuurd gezin. En zo zijn we terug in Antwerpen beland, bestolen en bedrogen door die Italiaanse mensensmokkelaars in New York, zonder geld, met mijn hoogzwangere vrouw en drie zieke kinderen.

“We gaan terug”

Terug in Sleidinge, in het Moederhuis, is ons Margrietje geboren. Ik heb mijn stoute schoenen aangetrokken, ben naar Baas Dobbelaere toegestapt en op aangeven van Miele mocht ik opnieuw starten in de Calcutta. Miele die als stakingsleider op het einde van de winter baas Dobbelaere zo ver had gekregen dat alle gearresteerden opnieuw mochten beginnen in de fabriek en dat mensen een eerlijker loon naar werken uitbetaald kregen, was ondertussen gepromoveerd tot meestergast. Hij bleef zijn leven lang één van de trouwste bondgenoten van de baas. Hij was wel nog een vooraanstaand lid van de vakbond en Dobbelaere wist dat. Eén vingerknip van Miele was genoeg om de boel weer plat te krijgen.
Achter mijn rug werd misschien nog geroddeld op Sleidinge maar in de Calcutta zelf viel over mijn vlucht geen onvertogen woord meer. Ook bij de pompiers mocht ik meteen weer starten. Men aanvaardde mij zoals ik was. Er zijn daarna nog stakingen en discussies geweest in de Sleidingse textiel. Maar een conflict zoals in het jaar nul, dat hebben we nooit meer gekend. En Leonie? Die heeft over dat Amerikaanse avontuur nooit één slecht woord gezegd, we droegen het beiden als een geschenk. Telkens ik ons opgroeiend Margrietje zag, toverde dat kind een glimlach op mijn gezicht. Zij was voor altijd in mijn hart en in mijn geest ‘mijn Amerikaantje’. Mijn oogappel heeft het dan ook ver geschopt: ze werd boekhoudster van twee houtbedrijven. Met haar man André Cornelis bouwde ze een succesvolle zagerij uit. Trotser kan een vader niet worden. Mijn Amerikaantje…

De waarheid dooft uit

En als er op café vragen over gesteld werden, op duistere en zatte momenten, dan liep ik weg. Opnieuw de nacht in, maar wel huiswaarts. De boeren lieten mij gerust. De blinde wraak, waarvoor ik nog jaren angstig was, kwam er niet. De opengespatte hersenschedel van Domien Tichelbaut werd stilletjes vergeten. De Evergemse rijkswachter van de dodende geweerkolf zat nu zelf in Amerika, hoorde ik later. Ik weet zelfs niet of er nog veel mensen over mijn rol op de hoogte waren. Ofwel had neef Joris Van Hulle één en ander toegedekt? Ik weet het niet. Eén ding weet ik wel: als Joris me riep, kon hij op mijn hulp rekenen. Joris en Miele zijn de beste stille vrienden die ik ooit had. Maar in 1925 laaide ‘ons verhaal’ plots weer hevig op. Wie met Miele een openstaande rekening had, kon nu in de handjes wrijven. Toen vloog Miele de bak in op verdenking van moord en ik was wellicht de enige in heel het dorp die hem geloofde. Ik alleen. En misschien Baas Dobbelaere, maar dat weet ik niet zeker. Maar mij werd het alleszins keihard aangerekend. Ik moest mij niet te veel buiten vertonen in ’25.
“Jij hebt een muil om kak op te sorteren.” Dat had die jonge sloeber van dertig jaar tegen mij gezegd. Op café. Zo zat als een Zwitser. Tegen mij, die nog de opstand van het jaar nul had meegemaakt en samen met Miele de fabriek had recht gehouden tijdens de Eerste Oorlog. Net te oud voor de wapens, waren we geweest, Miele en ik. Maar dat snotjong was net te jong geweest om naar het front te gaan. En van de generatie die er wel was geweest, waren er in de fabriek niet te veel mannen overgebleven. De meeste van die jongens waren in de loopgraven gesneuveld. Sommigen waren in 1925 nog niet zo heel lang terug uit Duitsland en waren totaal uitgeblust. Zombies, eigenlijk. Niets kon die jongens nog schelen. Die huilden en riepen ’s nachts luidop in hun bed om moeder. Velen werden ziek, verschillende jongens pleegden zelfmoord na de oorlog.

De moordenaar van Zulma

Nu had de uiteindelijke moordenaar van Zulma net na de oorlog wel in de troep gezeten en wist iedereen wel dat dat geen lieverdjes geweest waren die in Duitsland moesten dienen na de oorlog, want berucht vanwege roof en verkrachting in het Saarland. Misdadigers had de troep er van gemaakt. Maar toen dat kereltje in 1926, een jaar na de moord, naar Amerika trok, had ik die deugniet nooit verdacht van de moord op Zulma. Voor mij was dat een broekventje met een te grote mond, meer niet. Maar ik herinner me wel die ene zin op café toen ik met de mannen aan het discussiëren was over de onschuld van Miele. Dat was hij geweest. “Je hebt een muil om kak op te sorteren.” Ondertussen is ook de Tweede Oorlog gepasseerd, nog eens twintig jaar later. Maar dat moment herinner ik me nog heel goed. Ik ben boos. Heel zeker. Nu ik verneem dat hij het was, dat hij de moord op Zulma bekend heeft op zijn sterfbed in Amerika. En dat niemand dat gemerkt had. Dat hij tot zoiets in staat was! Moord en aanranding. De tering waaraan hij stierf, verdiende hij, daar doe ik geen sikkepit van af. Het lucht mij op te weten dat het goed was om altijd in Miele te blijven geloven. Als enige in het dorp. Nu de waarheid na al die jaren is komen bovendrijven. Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel. Peetjen Van Renterghem… Zijn verhaal. Zijn oogappel. Zijn dochter: Margriet.