Nadenken over tempo lento

Traag tempo, gas terug. Le Marche, Italia. Duidelijk te zien nu hoe de beroemde Vlaamse middeleeuwse kunstschilders na verplicht bezoek aan de Laars landschappen tot zich genomen hebben die ze onmogelijk in het Pajottenland of rond de fiere stad Oudenaarde in Vlaanderen hadden kunnen zien verrijzen, zij het met veel meer bescheidenheid en veel minder glooiing en grandeur.

Palazzo

Hoe tussen Appenijnen en de Adriatische kust het oude gebergte, die scheur midden Italica, glooit in romantische heuveltjes met palazzos, burchten, kastelen en kleine steden met tientallen kerken. Het landschap dijt uit richting kust en de eeuwenoude havenstad Ancona. Bij de Vlaamse Primitieven en bij reuzen als Van Eyck, Memling tot Rubens zien we landschappen verschijnen waarvan we ons kunnen afvragen: waar in Gods naam hebben ze dit ooit aanschouwd? Het antwoord ligt over de Alpen. Cisalpina, zeggen de Romeinen. Onze kant van de bergen, hun kant dus. Wonderlijk hoe al die Vlaamse en Nederlandse schilders dat deden, de grootvader van Stefan Hertmans in Oorlog & Terpentijn, tot nu zelfs mijn getalenteerde schoonbroer dat doet. We gaan de Italianen bekijken: Michelangelo, Fra Angelico, Bellini, de hellende straten van Siena, Pompeï, het Romeinse erfgoed, de heilige stad Rome, onze katholieke roots en de landschappen waar de beste Vlaamse, Nederlandse en Italiaanse coureurs elkaar bekampen op mythische witte wegen. De link met Oudenaarde is gelegd. De rust aan het zwembad is opmerkelijk, de pintjes en glazen Limoncello aan tafel met de vrienden veelvuldig, het tempo is traag maar het landschap is oud en dermate onbeweeglijk dat het ons tot nadenken stemt. Hier liggen hun lijken als zaden in ’t zand. De slachtoffers van het Risorgimento, de Italiaanse eenmaking, Cavour, Garibaldi, de mijnwerkers die omkwamen in Italiaanse sulfermijnen en Belgische steenkoolmijnen, de slachtoffers van geallieerde bombardementen op zoek naar vrijheid in een verdeeld Europa. Bravo, Altieri Spinelli! Te lezen op tientallen plakkaatjes en herinneringsmonumenten hoe tijden van pest en cholera ons verbinden. Maar ook de kunst deed dat én de koers, zoals hierboven beschreven.

Verre nicht

Als ik met een zielsverwant, een schoolkameraad of een verre nicht voor de zoveelste keer mij aan het Lam Gods sta te vergapen. Wat wilden Jan en Huibrecht Van Eyck ons vertellen toen de Bourgondiërs nog baas waren en Joos Vijd schandalig te veel geld verdiende met turfwinning in de polders tussen de Honte en de Vlaamse vrije steden? Ik denk dan altijd: waar haalden die kerels de mosterd? Ik lig hier aan het zwembad halfweg het interessantste schiereiland van Europa, en nu begrijp ik het. Zoals ik nog geen week geleden het licht gezien heb, terwijl ik me zingend en springend in een Sleinse serre afvroeg van waar de menselijke drang komt om theater te beoefenen, spektakels in elkaar te steken en de tijd even stil te doen staan. Vanuit de ziel van het dorp een stuk laten groeien en muziek laten bloeien. Het is zo oud als de nacht. Het is de menselijke kracht. Van Eyck legde zulks vast voor eeuwen, Rogier Van der Weyden deed het, Jordaens, James Ensor, Borremans. Het leven is een schouwtoneel, elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel. Vondel kon het niet beter verwoorden. We vertellen verhalen, we wringen waarheid de nek om en we genieten van de leugen balancerend op een dunne koord. “Dansen door de dag, draaien door de nacht, walsen door het leven, niemand houdt de wacht.” En enkele kilometers verder luidt een kerkklok tussen de heuvels. Kippenvel.

Ik zie de Madonna

Die ogen, die vroomheid

De precisie van Rafaël

In zijn geboortehuis in Urbino

Die ogen, de schoonheid

De boezem verborgen

Glooiend land

Geniet van de zon

Hand in hand

De vijftiende eeuw, dikke muren

Kasteel op een helling

Abdijen en vroege uren

Die ogen, de schoonheid

De boezem verborgen

Hier leefden Romeinen

Velden zonder zorgen

Ik en de mijnen

Ik zie de Madonna

En zij ziet mij niet

Ik omarm akkers vol graan

De kerk en de traan

Die ogen, de schoonheid

De boezem verborgen

Een kloosterlingleven

Al was het voor even

En wat hoop voor morgen